PYTANIA & ODPOWIEDZI
Formy prawne podmiotów ekonomii społecznej
Fundacja Instytut Badań i Rozwoju Lokalnego jest organizacją pozarządową prowadzącą działalność gospodarczą. Organizacje pozarządowe nie są jednostkami sektora finansów publicznych (w rozumieniu przepisów o finansach publicznych) i nie działają w celu osiągnięcia zysku. To osoba prawna lub jednostka nieposiadająca osobowości prawnej, utworzona na podstawie ustaw, w tym np. ustawy o fundacjach. Organizacje pozarządowe mogą prowadzić działalność ekonomiczną m.in. w formie działalności gospodarczej, działalności odpłatnej pożytku publicznego, zakładając spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością, Fundacje mogą prowadzić wyodrębnioną działalność gospodarczą.
Cele i zyski
Może to być działalność handlowa, usługowa czy też produkcyjna. Prowadzenie działalności gospodarczej przez organizacje pozarządowe powinno służyć przede wszystkim realizacji ich celów statutowych. Podobnie zysk z działalności gospodarczej powinien służyć działalności statutowej i nie może być dzielony między pracowników, członków czy też fundatorów.
Fundacje mogą także prowadzić quasi działalność ekonomiczną w formie działalności odpłatnej pożytku publicznego. Fundacja pobiera wówczas za swoją działalność w sferze zadań publicznych wynagrodzenie, którego wysokość nie może przewyższać kosztów prowadzenia tej działalności, czyli nie może przynosić zysków. Działalnością odpłatną jest także sprzedaż towarów bądź usług wytwarzanych lub świadczonych przez osoby korzystające z działalności organizacji. Inne podmioty ekonomii społecznej to: Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (Sp. z o.o.), Zakład aktywności zawodowej (ZAZ), Centrum integracji społecznej (CIS), Towarzystwo Ubezpieczeń Wzajemnych (TUW), Spółdzielnia pracy, Spółdzielnia socjalna czy Spółdzielnia inwalidów.
Funkcje podmiotów ekonomii społecznej
Integracja społeczno-zawodowa
Celem jest podniesienie szans na rynku pracy albo faktyczne zatrudnianie osób w jakiś sposób wykluczonych. Przykładem tego typu działania może być fundacja wspierająca osoby doświadczające bezdomności, ofiary przemocy, matki samotnie wychowujące dzieci czy osoby z autyzmem. Tworząc dla swoich podopiecznych miejsca pracy przyczynia się do integracji społecznej tych osób i pomaga im uczestniczyć w życiu społeczeństwa. Innym przykładem integracji społeczno-zawodowej jest działalność zakładów aktywności zawodowej czy centrów integracji społecznej.
Dostarczanie usług użyteczności publicznej
Usługi publiczne świadczone przez przedsiębiorstwa społeczne mogą mieć bardzo różny charakter, ale przynajmniej dwie ich grupy (usługi społeczne oraz usługi techniczne) są szczególnie ważne dla przedsiębiorczości społecznej:
Usługi społeczne – należą do nich np.: usługi edukacyjne, takie jak prowadzenie przedszkola czy szkoły, ale także różne formy kształcenia ustawicznego oraz edukacji nieformalnej. Przedsiębiorstwa społeczne mają też duży potencjał do działań w obszarze usług socjalnych – są to zarówno te usługi, które nie stanowią konkurencji dla rynku (np. schroniska dla bezdomnych), ale i te, w których konkurencja taka się pojawia. Pokrewne temu są działania w szeroko rozumianym obszarze służby zdrowia. Mowa tu przede wszystkim o personelu pomocniczym, który byłby w stanie odciążyć wykwalifikowany personel medyczny.
Usługi techniczne – mogą dotyczyć np. utrzymywania zieleni miejskiej i innych prac porządkowych związanych z mieniem publicznym. Pokrewne temu są usługi związane ze zbieraniem odpadów, ich segregacją i utylizacją.
Usługi o charakterze wzajemnym
Są to przedsięwzięcia działające w obszarze rynku i konkurencyjne właśnie ze względu na swój wzajemnościowy charakter, gdzie zysk z działalności przeznaczany jest na obniżenie kosztów transakcyjnych. Dzięki temu może z nich korzystać więcej osób. Przykładem są ubezpieczenia wzajemne (towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych), usługi zdrowotno-opiekuńcze, spółdzielnie telefoniczne itp. Są to też alternatywne mechanizmy wymiany, np. tzw. banki czasu (czyli wzajemne dzielenie się kompetencjami i usługami w ramach grupy osób zrzeszonych w banku) albo systemy barterowe.
Usługi na otwartym rynku
Wśród tego rodzaju usług w szczególności wymienić trzeba: usługi budowlano-remontowe, stolarskie, ślusarskie, rękodzieła artystycznego, pralnicze, krawieckie, turystyczne, hotelarskie, gastronomiczne (np. catering), informatyczne, a także usługi w zakresie sprzątania czy ochrony mienia oraz różne formy telepracy. Są to zarówno usługi adresowane do otwartego rynku (jak np. tradycyjne spółdzielnie), ale także działania przedsiębiorstw (w szczególności spółdzielni socjalnych), które w ramach świadczonych usług dają jednocześnie pracę „trudnozatrudnialnym” grupom osób.
Rozwój wspólnot lokalnych
Ilustracją tego typu kompetencji są wszelkie działania w wymiarze lokalnym, które za cel wyznaczają sobie poprawę warunków życia, np. walka z biedą, zmniejszenie bezrobocia, często poprzez wykorzystanie/ wzmocnienie lokalnego potencjału.
Działalność handlowa i produkcyjna
Może dotyczyć zarówno dóbr wytwarzanych przez same przedsiębiorstwa społeczne, jak i pośrednictwa w sprzedaży dóbr wytworzonych przez innych, (np. towarów w ramach tzw. sprawiedliwego handlu) lub też towarów uzyskanych z różnego rodzaju darowizn krajowych lub zagranicznych, z których dochód przeznaczany jest na cele społeczne. Przedsiębiorstwa społeczne mogą też podejmować działalność produkcyjną. Teoretycznie może to dotyczyć każdej dziedziny (patrz: działania tradycyjnych spółdzielni produkcyjnych, rzemieślniczych, rolniczych itd.), ale szczególne miejsce zajmują tu przedsiębiorstwa zatrudniające osoby mające kłopoty z samodzielnym odnalezieniem się na rynku pracy. W tym przypadku chodzi szczególnie o te rodzaje produkcji „pracochłonnej” i niekoniecznie technologicznie zaawansowanej, np. produkcja mebli, szycie i naprawa odzieży, produkcja różnych form rękodzieła (w szczególności artystycznego). Szczególną grupę stanowi także produkcja żywności – zwłaszcza żywności specyficznej, a zatem albo produktów regionalnych albo produkcji żywności ekologicznej, organicznej.
Materiał pochodzi z opracowań Fundacji Inicjatyw Społeczno-Ekonomicznych powstałych w projekcie Zintegrowany System Wsparcia Ekonomii Społecznej współfinansowanym ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
Więcej informacji: https://ekonomiaspoleczna.pl
Zdjęcie by Jar.ciurus na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 3.0 Polska.
NEWSLETTER
Bądź na bieżąco i co tydzień otrzymuj od nas informacje o naszych działaniach, relacjach z wydarzeń, konkursach. W każdej chwili możesz się wypisać.