PYTANIA & ODPOWIEDZI

Formy prawne podmiotów ekonomii społecznej

Fundacja Instytut Badań i Rozwoju Lokalnego jest organizacją pozarządową prowadzącą działalność gospodarczą. Organizacje pozarządowe nie są jed­nost­kami sektora finansów pu­blicz­nych (w ro­zu­mie­niu prze­pi­sów o fi­nan­sach pu­blicz­nych) i nie działają w celu osią­gnię­cia zysku. To osoba prawna lub jed­nost­ka nie­po­sia­da­ją­ca oso­bo­wo­ści prawnej, utwo­rzo­na na pod­sta­wie ustaw, w tym np. ustawy o fundacjach. Or­ga­ni­za­cje po­za­rzą­do­we mogą pro­wa­dzić dzia­łal­ność eko­no­micz­ną m.in. w formie dzia­łal­no­ści go­spo­dar­czej, dzia­łal­no­ści od­płat­nej pożytku pu­blicz­ne­go, za­kła­da­jąc spółkę z ogra­ni­czo­ną od­po­wie­dzial­no­ścią, Fundacje mogą pro­wa­dzić wy­od­ręb­nio­ną dzia­łal­ność go­spodar­czą.

Cele i zyski

Może to być dzia­łal­ność handlowa, usługowa czy też pro­duk­cyj­na. Pro­wa­dze­nie dzia­łal­no­ści go­spo­dar­czej przez organizacje pozarządowe powinno służyć przede wszyst­kim re­ali­za­cji ich celów sta­tu­to­wych. Podobnie zysk z dzia­łal­no­ści go­spo­dar­czej powinien służyć dzia­łal­no­ści sta­tu­to­wej i nie może być dzielony między pra­cow­ni­ków, członków czy też fun­da­to­rów.

Fundacje mogą także pro­wa­dzić quasi dzia­łal­ność eko­no­micz­ną w formie dzia­łal­no­ści od­płat­nej pożytku pu­blicz­ne­go. Fundacja pobiera wówczas za swoją dzia­łal­ność w sferze zadań pu­blicz­nych wy­na­gro­dze­nie, którego wysokość nie może prze­wyż­szać kosztów pro­wa­dze­nia tej dzia­łal­no­ści, czyli nie może przy­no­sić zysków. Dzia­łal­no­ścią odpłatną jest także sprzedaż towarów bądź usług wy­twa­rza­nych lub świad­czo­nych przez osoby ko­rzy­sta­ją­ce z dzia­łal­no­ści or­ga­ni­za­cji. Inne podmioty ekonomii społecznej to: Spółka z ogra­ni­czo­ną od­po­wie­dzial­no­ścią (Sp. z o.o.), Zakład ak­tyw­no­ści za­wo­do­wej (ZAZ), Centrum in­te­gra­cji spo­łecz­nej (CIS), To­wa­rzy­stwo Ubez­pie­czeń Wza­jem­nych (TUW), Spół­dziel­nia pracy, Spół­dziel­nia socjalna czy Spół­dziel­nia in­wa­li­dów.

Funkcje podmiotów ekonomii społecznej

In­te­gra­cja spo­łecz­no­-za­wo­do­wa

Celem jest podnie­sie­nie szans na rynku pracy albo fak­tycz­ne za­trud­nia­nie osób w jakiś sposób wy­klu­czo­nych. Przy­kła­dem tego typu dzia­ła­nia może być fundacja wspie­ra­ją­ca osoby do­świad­cza­ją­ce bez­dom­no­ści, ofiary przemocy, matki samotnie wy­cho­wu­ją­ce dzieci czy osoby z autyzmem. Tworząc dla swoich pod­opiecz­nych miejsca pracy przy­czy­nia się do in­te­gra­cji spo­łecz­nej tych osób i pomaga im uczest­ni­czyć w życiu spo­łe­czeń­stwa. Innym przy­kła­dem in­te­gra­cji spo­łecz­no­-za­wo­do­wej jest dzia­łal­ność zakładów ak­tyw­no­ści za­wo­do­wej czy centrów in­te­gra­cji spo­łecz­nej.

Do­star­cza­nie usług uży­tecz­no­ści pu­blicz­nej
Usługi pu­blicz­ne świad­czo­ne przez przed­się­bior­stwa spo­łecz­ne mogą mieć bardzo różny cha­rak­ter, ale przy­naj­mniej dwie ich grupy (usługi spo­łecz­ne oraz usługi tech­nicz­ne) są szcze­gól­nie ważne dla przed­się­bior­czo­ści spo­łecz­nej:

Usługi spo­łecz­ne – należą do nich np.: usługi edu­ka­cyj­ne, takie jak pro­wa­dze­nie przed­szko­la czy szkoły, ale także różne formy kształ­ce­nia usta­wicz­ne­go oraz edukacji nie­for­mal­nej. Przed­się­bior­stwa spo­łecz­ne mają też duży po­ten­cjał do działań w obszarze usług so­cjal­nych – są to zarówno te usługi, które nie stanowią kon­ku­ren­cji dla rynku (np. schro­ni­ska dla bez­dom­nych), ale i te, w których kon­ku­ren­cja taka się pojawia. Pokrewne temu są dzia­ła­nia w szeroko ro­zu­mia­nym obszarze służby zdrowia. Mowa tu przede wszyst­kim o per­so­ne­lu po­moc­ni­czym, który byłby w stanie odciążyć wy­kwa­li­fi­ko­wa­ny personel medyczny.
Usługi tech­nicz­ne – mogą dotyczyć np. utrzy­my­wa­nia zieleni miej­skiej i innych prac po­rząd­ko­wych zwią­za­nych z mieniem pu­blicz­nym. Pokrewne temu są usługi związane ze zbie­ra­niem odpadów, ich se­gre­ga­cją i uty­li­za­cją.

Usługi o cha­rak­te­rze wza­jem­nym
Są to przed­się­wzię­cia dzia­ła­ją­ce w obszarze rynku i kon­ku­ren­cyj­ne właśnie ze względu na swój wza­jem­no­ścio­wy cha­rak­ter, gdzie zysk z dzia­łal­no­ści prze­zna­cza­ny jest na ob­ni­że­nie kosztów trans­ak­cyj­nych. Dzięki temu może z nich ko­rzy­stać więcej osób. Przy­kła­dem są ubez­pie­cze­nia wzajemne (to­wa­rzy­stwa ubez­pie­czeń wza­jem­nych), usługi zdro­wot­no­-o­pie­kuń­cze, spół­dziel­nie te­le­fo­nicz­ne itp. Są to też al­ter­na­tyw­ne me­cha­ni­zmy wymiany, np. tzw. banki czasu (czyli wzajemne dzie­le­nie się kom­pe­ten­cja­mi i usługami w ramach grupy osób zrze­szo­nych w banku) albo systemy bar­te­ro­we.

Usługi na otwartym rynku
Wśród tego rodzaju usług w szcze­gól­no­ści wymienić trzeba: usługi bu­dow­la­no­-re­mon­to­we, sto­lar­skie, ślu­sar­skie, rę­ko­dzie­ła ar­ty­stycz­ne­go, pral­ni­cze, kra­wiec­kie, tu­ry­stycz­ne, ho­te­lar­skie, ga­stro­no­micz­ne (np. catering), in­for­ma­tycz­ne, a także usługi w zakresie sprzą­ta­nia czy ochrony mienia oraz różne formy te­le­pra­cy. Są to zarówno usługi ad­re­so­wa­ne do otwar­te­go rynku (jak np. tra­dy­cyj­ne spół­dziel­nie), ale także dzia­ła­nia przed­się­biorstw (w szcze­gól­no­ści spół­dziel­ni so­cjal­nych), które w ramach świad­czo­nych usług dają jed­no­cze­śnie pracę „trud­no­za­trud­nial­ny­m” grupom osób.

Rozwój wspólnot lo­kal­nych
Ilu­stra­cją tego typu kom­pe­ten­cji są wszelkie dzia­ła­nia w wymiarze lokalnym, które za cel wy­zna­cza­ją sobie poprawę warunków życia, np. walka z biedą, zmniej­sze­nie bez­ro­bo­cia, często poprzez wy­ko­rzy­sta­nie/ wzmoc­nie­nie lo­kal­ne­go po­ten­cja­łu.

Dzia­łal­ność handlowa i pro­duk­cyj­na
Może dotyczyć zarówno dóbr wy­twa­rza­nych przez same przed­się­bior­stwa spo­łecz­ne, jak i po­śred­nic­twa w sprze­da­ży dóbr wy­two­rzo­nych przez innych, (np. towarów w ramach tzw. spra­wie­dli­we­go handlu) lub też towarów uzy­ska­nych z różnego rodzaju darowizn kra­jo­wych lub za­gra­nicz­nych, z których dochód prze­zna­cza­ny jest na cele spo­łecz­ne. Przed­się­bior­stwa spo­łecz­ne mogą też po­dej­mo­wać dzia­łal­ność pro­duk­cyj­ną. Te­ore­tycz­nie może to dotyczyć każdej dzie­dzi­ny (patrz: dzia­ła­nia tra­dy­cyj­nych spół­dziel­ni pro­duk­cyj­nych, rze­mieśl­ni­czych, rol­ni­czych itd.), ale szcze­gól­ne miejsce zajmują tu przed­się­bior­stwa za­trud­nia­ją­ce osoby mające kłopoty z sa­mo­dziel­nym od­na­le­zie­niem się na rynku pracy. W tym przy­pad­ku chodzi szcze­gól­nie o te rodzaje pro­duk­cji „pra­co­ch­łon­ne­j” i nie­ko­niecz­nie tech­no­lo­gicz­nie za­awan­so­wa­nej, np. pro­duk­cja mebli, szycie i naprawa odzieży, pro­duk­cja różnych form rę­ko­dzie­ła (w szcze­gól­no­ści ar­ty­stycz­ne­go). Sz­cze­gól­ną grupę stanowi także pro­duk­cja żywności – zwłasz­cza żywności spe­cy­ficz­nej, a zatem albo pro­duk­tów re­gio­nal­nych albo pro­duk­cji żywności eko­lo­gicz­nej, or­ga­nicz­nej.

Materiał pochodzi z opra­co­wań Fundacji Ini­cja­tyw Spo­łecz­no­-Eko­no­micz­nych po­wsta­łych w pro­jek­cie Zin­te­gro­wa­ny System Wsparcia Ekonomii Spo­łecz­nej współ­fi­nan­so­wa­nym ze środków Unii Eu­ro­pej­skiej w ramach Eu­ro­pej­skie­go Funduszu Spo­łecz­ne­go.

Więcej informacji: https://ekonomiaspoleczna.pl

Zdjęcie by Jar.ciurus na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 3.0 Polska.

---